ดอกเบี้ย คือ เงินจำนวนหนึ่งที่ได้รับเพิ่มมากขึ้นอันเนื่องมาจากการลงทุน มีการคำนวณร้อยละ/ปี ในเรื่องของเศรษฐศาสตร์ ดอกเบี้ยยังเป็นเครื่องควบคุม อัตราเงินเฟ้อได้อีกด้วย พูดง่ายๆก็คือเมื่อไหร่ที่เกิดอัตราเงินเฟ้อขึ้น แปลว่ามีปริมาณเงินในตลาดอยู่เป็นจำนวนมาก และราคาของสินค้าก็จะแพงขึ้น , ส่วนการขึ้นดอกเบี้ยไม่ว่าจะทั้งเงินฝากหรือเงินกู้ ทำให้เงินได้ออกจากตลาดไป ปริมาณเงินลดลง เงินเฟ้อก็ลดลง ตามไปด้วย
ดอกเบี้ยเกี่ยวข้องอย่างไรกับเศรษฐกิจไทย
ในการบริหารเศรษฐกิจภาครัฐจะกำหนดนโยบายออกมา 2 ประเภท ได้แก่
- นโยบายการคลัง
- นโยบายการเงิน
นโยบายการคลัง
มีกระทรวงการคลังเป็นหน่วยงานหลัก มีหน้าที่บริหารจัดการ ซึ่งต้องดำเนินงานผ่านเครื่องมือชิ้นสำคัญ 2 ส่วน คือ ถ้าภาครัฐใช้จ่ายมากกว่ารายได้ ก็เป็นนโยบายแบบขาดดุล ซึ่งต้องมีการกู้ยืมผ่านการออกพันธบัตร เพื่อนำเงินมาชดเชยที่แหว่งไป แต่ในอีกด้านหนึ่ง ถ้าภาครัฐมีรายได้สูงแต่มีรายจ่ายต่ำกว่า ก็เป็นนโนบายแบบเกินดุล ทำให้ความจำเป็นในการออกพันธบัตรลดลงตามไปด้วย
นโยบายการเงิน
มีธนาคารแห่งประเทศไทย เป็นผู้รับผิดชอบ ดำเนินงานผ่านเครื่องมือ 2 ประเภท ได้แก่
- การบริหารอัตราแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศ โดยธนาคารแห่งประเทศไทย จะทำหน้าที่เป็นเจ้ามือ ซื้อขายเงินต่างประเทศ เพื่อให้อัตราแลกเปลี่ยนเกิดเสถียรภาพ รวมทั้งเกิดความเหมาะสมต่อภาวะเศรษฐกิจในขณะนั้น
- การบริหารอัตราดอกเบี้ยนโยบาย โดยคณะกรรมการของธนาคารแห่งประเทศไทย จะจัดตั้งคณะกรรมการย่อยขึ้นมา1 ชุด คือ คณะกรรมการนโยบายการเงิน โดยมีหน้าที่พิจารณาภาวะเศรษฐกิจรวมทั้งกำหนดอัตราดอกเบี้ยให้เหมาะสม
ส่วนใหญ่แล้ว คณะกรรมการนโยบายการเงิน มักใช้นโยบายแบบผ่อนคลาย หรือการลดดอกเบี้ยให้ต่ำ เมื่อเกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำรวมทั้งเงินเฟ้อก็ลดต่ำลงไปด้วย เพื่อช่วยในการลดต้นทุนการยืมของภาคเอกชน เป็นกากระตุ้นให้เศรษฐกิจกลับมาเจริญได้ แต่อีกทางหนึ่ง ในภาวะที่เศรษฐกิจเติบโต ก็จะทำให้ราคาสินค้าสูงขึ้น และเงินเฟ้อสูงขึ้น คณะกรรมการนโยบายการเงิน มักจะใช้นโยบายแบบตึงตัว หรือ การเพิ่มดอกเบี้ยให้สูง เพื่อเป็นการกระตุ้นให้เศรษฐกิจชะลอตัวลงจนสามารถดึงเงินเฟ้อให้ลดลงได้ เนื่องจากถ้าหากเงินเฟ้อสูงเกินไป ก็จะทำให้กำลังซื้อของประชาชนลดลง
การกำหนดอัตราดอกเบี้ยนโยบายของคณะกรรมการนโยบายการเงิน เป็นการกำหนดอัตราดอกเบี้ยของขั้นพื้นฐานในระยะสั้นกับสถาบันการเงินต่างๆ ส่วนกรณีที่สถาบันทางการเงินเกิดสภาพคล่อง จนมีเงินเหลือ ก็จะนำเงินนี้ไปให้ธนาคารแห่งประเทศไทย กู้ยืม 1 วัน และทางธนาคารแห่งประเทศไทย ก็จะโอนพันธบัตร ให้กับสถาบันการเงินเพื่อนำไปใช้เป็นหลักประกัน ทางธนาคารแห่งประเทศไทย ก็จะรับซื้อคืนพันธบัตร ที่ใช้เป็นหลักประกันนั้นกลับมา พร้อมจ่ายดอกเบี้ยสำหรับระยะเวลา 1 วันให้